Znajomość problematyki interakcji pomiędzy żywnością a lekami i świadomość ich znaczenia są niezbędnymi warunkami skuteczności oraz bezpieczeństwa terapii.
Prawidłowe działanie niektórych leków zależy od czasu ich przejęcia w stosunku do posiłku. Składniki żywności (białko, tłuszcze, błonnik, flawonoidy, furanokumaryny, składniki mineralne, witaminy, kofeina, tyramina i inne) mogą wpływać na nasilenie lub ograniczenie wchłaniania leku, jego metabolizm i wydalanie z organizmu. Czasami dochodzi także do synergicznego działania leku i składników żywności (w związku z czym siła działania leku może ulec zwielokrotnieniu) lub antagonistycznego działania składnika żywności i leku.
Zażywanie niektórych leków bez zachowania odstępu od posiłku może narazić chorego na wystąpienie interakcji pomiędzy składnikami żywności a lekami, sprawiając, że terapia staje się nieskuteczna (np. w wyniku ograniczenia wchłaniania leku), czy też wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia działań niepożądanych. Z kolei niektóre leki przyjmowane na pusty żołądek wbrew zaleceniom mogą zwiększyć istotnie ryzyko wystąpienia objawów dyspeptycznych wynikających z podrażnienia błony śluzowej żołądka, ponieważ lek nie jest przyjmowany w trakcie jedzenia, jak zaleca producent.
Pacjenci w trakcie farmakoterapii powinni mieć świadomość, że to, co trafia na ich talerz może mieć znaczący wpływ na przebieg leczenia. Niektóre składniki żywności mogą zwielokrotnić siłę działania leku lub wręcz przeciwnie, znacząco ją osłabić. Nie bez znaczenia są także pory posiłków. Przyjmowanie leków w trakcie jedzenia może wpływać na nasilenie lub ograniczenie wchłaniania danego preparatu, a także na jego metabolizm i wydalenie z organizmu. Również niektóre leki mogą zaburzać przyswajanie składników pokarmowych (witamin, minerałów itp.), co w dłuższej perspektywie grozi poważnymi niedoborami.
Znanym produktem, niezalecanym w trakcie przyjmowania leków jest sok grejpfrutowy. Zawiera on flawonoidy, które blokują działanie pewnych enzymów trawiennych. W efekcie lek jest nieprawidłowo metabolizowany, a nadmiar substancji czynnej w krwiobiegu niebezpiecznie wzrasta, co prowadzić może do poważnego zatrucia. Lepiej zatem na czas leczenia ograniczyć spożycie grejpfrutów i soku z tych owoców, a także pozostałych cytrusów.
- Żywność bogata w wapń – jest obecny przede wszystkim w mleku i jego przetworach. Wchodzi w interakcje z niektórymi antybiotykami, znacząco obniżając ich przyswajanie. Podobne działanie zaobserwowano przy stosowaniu leków przeciwosteoporotycznych.
- Błonnik – posiłki obfitujące w błonnik utrudniają wchłanianie trójpierścieniowych leków antydepresyjnych, a także witamin A, D, E i z grupy B oraz takich pierwiastków, jak: cynk, magnez, mangan, wapń i żelaza.
- Tłuszcze – ułatwiają wchłanianie witamin, a także innych składników. Połączenie tłustego posiłku z lekiem zmniejszającym duszności może doprowadzić do zaburzenia rytmu serca. W przypadków preparatów stosowanych w leczeniu arytmii tłuszcze mogą doprowadzić do niedociśnienia tętniczego.
Właściwe przyjmowanie leków zapewni nie tylko skuteczność terapii ale również pozwoli uniknąć skutków ubocznych związanych z jednoczesnym przyjmowaniem pożywienia i środków leczniczych.
